Αρχαία Καλυδώνα
Πρόκειται για μία από τις αρχαιότερες πόλεις της Αιτωλοακαρνανίας, η σημαντικότερη ίσως πόλις της Αρχαίας Αιτωλίας.
Την πόλη, σύμφωνα με τη μυθολογία, ίδρυσε ο Καλυδών, γιος του Αιτωλού και της Προνόης. Η πρώτη πηγή για την ύπαρξη της πόλης, είναι ο Όμηρος. Στην Ιλιάδα αναφέρεται, πως η Καλυδώνα συμμετείχε στην εκστρατεία της Τροίας.
Η Καλυδώνα είναι συνδεδεμένη με όλους σχεδόν τους Αιτωλικούς Μυθολογικούς κύκλους, με κυριότερο Μύθο, αυτόν του Καλυδώνιου Κάπρου.
Η θέση της Αρχαίας Καλυδώνας, έχει ταυτιστεί με ασφάλεια στο Κάστρο του Κουρταγά κοντά στο Ευηνοχώρι, στη δυτική όχθη του Ευήνου ποταμού, σε σημείο σημαντικό για τον έλεγχο των χερσαίων περασμάτων.
Η πρώιμη εγκατάσταση στην περιοχή υποδηλώνεται από τα αρχαιολογικά ευρήματα, τα οποία ανάγονται στην Πρώιμη Εποχή του Χαλκού, ενώ η κατοίκηση φαίνεται ότι συνεχίστηκε σε όλη την εποχή του Χαλκού, αλλά και τους Σκοτεινούς αιώνες.
Κατά τους Πελοποννησιακούς πολέμους η Καλυδώνα διατήρησε για ένα διάστημα την αυτονομία της. Μετά το τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου πέρασε στα χέρια των Αχαιών, ως τη μάχη των Λεύκτρων, οπότε κυριεύθηκε από τους Σπαρτιάτες. Το 390 π.Χ. προσχώρησε στην ένωση των Αχαϊκών πόλεων αλλά τελικά υποτάχθηκε στους Αιτωλούς. Στη διάρκεια του πολέμου των Αιτωλών με τους Μακεδόνες η πόλη καταστράφηκε από τον Φίλιππο τον Ε΄.
Η Καλυδώνα ερημώθηκε οριστικά στα χρόνια του Αυγούστου, όταν ο πληθυσμός της μεταφέρθηκε υποχρεωτικά στη Νικόπολη. Ο Ρωμαίος αυτοκράτορας μετά την ίδρυση της Νικόπολης, υποχρέωσε τους κατοίκους της Καλυδώνας να μετακομίσουν, ενώ όλοι οι καλλιτεχνικοί θησαυροί της πόλης μεταφέρθηκαν στην Πάτρα.
Η πόλη των κλασικών και ελληνιστικών χρόνων ήταν οχυρωμένη με τετράπλευρο περίβολο που περιέκλειε διαδοχικούς λόφους. Στο βορειότερο τμήμα σχηματιζόταν ακρόπολη, που χωριζόταν με διατείχισμα από τον υπόλοιπο περίβολο. Η κύρια πύλη βρισκόταν στο νότιο τείχος, ενώ υπήρχαν και πέντε ακόμα μικρότερες είσοδοι σε άλλα σημεία του περιβόλου.
Σημαντικά δημόσια κτίρια έχουν ανασκαφεί στο δυτικό τμήμα της πόλης, εκτός των τειχών.
Τα σημαντικότερα από αυτά είναι το Λάφριο ή Λαφριαίο και το Ηρώο.
Το θέατρο της αρχαίας πόλης βρισκόταν πλησίον της σημερινής εθνικής οδού και είχε σειρές εδωλίων διατεταγμένες σε σχήμα Π.
Η ανασκαφή του μνημείου, το οποίο είχε εντοπιστεί από τη δεκαετία του 70 και είχε θεωρηθεί ως βουλευτήριο, βρίσκεται σήμερα σε εξέλιξη στο πλαίσιο Ελληνο-Δανικής έρευνας.
Ο Μύθος του Καλυδώνιου Κάπρου (εν περιλήψει)
Με την Καλυδώνα σχετίζεται ο μύθος του Καλυδώνιου κάπρου. Ο Καλυδώνιος Κάπρος στάλθηκε στην πόλη από τη θεά Άρτεμη για να εκδικηθεί τον βασιλιά Οινέα, που πρόσφερε θυσία σε όλους τους Θεούς πλην εκείνης. Η χώρα υπέφερε από τις καταστροφές, που προξενούσε ο κάπρος και ο Μελέαγρος, γιος του Οινέα και της Αλθαίας, προσκάλεσε όλους τους ήρωες της αρχαιότητας μαζί και την Αταλάντη, κόρη του Αρκάδα Σχοινέα, στο κυνήγι του Κάπρου. Το έπαθλο για τον νικητή ήταν το δέρμα και το κεφάλι του θηρίου. Το πρώτο χτύπημα ο κάπρος το δέχτηκε από την Αταλάντη αλλά κατασπάραξε τον Υλέα και τον Αγκαίο, πριν τον εξοντώσει ο Μελέαγρος. Το έπαθλο τελικά δόθηκε στην Αταλάντη, πράγμα που δυσαρέστησε τους υπόλοιπους ήρωες. Τότε οι αδελφοί της μητέρας του Μελέαγρου της αφαίρεσαν το έπαθλο. Ο Μελέαγρος θύμωσε με αυτή τους την ενέργεια και σκότωσε τους θείους του, επιστρέφοντας το έπαθλο στην Αταλάντη.