Πλευρώνα

H Νέα Πλευρώνα (το κάστρο της Κυρα-Ρήνης) βρίσκεται ΒΔ του Μεσολογγίου. Κτίστηκε, σε δυο λόφους στη Ν.Δ. απόληξη του Αιτωλικού όρους Αράκυνθος ή Ζυγός, αμέσως μετά το 235/4 π.Χ., όταν ο Δημήτριος Β΄ ο Πολιορκητής ή Αιτωλικός, γιος του Αντίγονου Γονατά κατέστρεψε κατά το τέλος του τετραετούς Δημητριακού πολέμου την Παλαιά Πλευρώνα, η οποία βρισκόταν σε δυο χαμηλότερους λόφους, 900 μ. περίπου Ν-ΝΔ της νεοϊδρυθείσας πόλης.

Για αυτή την Παλιά Πλευρώνα γίνεται αναφορά στον Όμηρο (Ιλιάδα Β, 638-644), στον κατάλογο των Ελληνικών πλοίων. Πλευρώνιοι και Καλυδώνιοι με αρχηγό το Θόα, γιο του τότε βασιλιά της Πλευρώνας Ανδραίμονα, με 40 πλοία συμμετείχαν στην εκστρατεία των Ελλήνων εναντίον της Τροίας.

Σύμφωνα με τη μυθολογία η πόλη, που κατά την αρχαιότητα ήταν παράκτια, πήρε το όνομά της από το γιο του γενάρχη της Αιτωλίας Αιτωλού, τον Πλευρώνα.

Το όνομα δε της πόλης συναντάται και σε πήλινες πινακίδες της Γραμμικής Β γραφής, γεγονός που αποδεικνύει την ύπαρξη και την ακμή της κατά την μυκηναϊκή περίοδο.

Κατά το γεωγράφο Στράβωνα (Γεωγραφικά Ι, 2, 21) η Πλευρώνα και η Καλυδώνα αποτελούσαν τις ομορφότερες κι ενδοξότερες πόλεις της Αιτωλίας.

Στο εσωτερικό της πόλης εντυπωσιάζει η πληθώρα των διάσπαρτων μεγάλων δημόσιων κτιρίων (πολλών από τα οποία η χρήση τους είναι άγνωστη) και των θεμελίων των ιδιωτικών κατοικιών που υπάρχουν κατά τόπους σε όλη της την έκταση.

Εξωτερικά της οχύρωσης της πόλης έχουν εντοπιστεί τα νεκροταφεία της : το Ν, το ΝΔ και το Δ. Τις τελευταίες δεκαετίες έχουν ερευνηθεί ορισμένοι απλοί, αλλά και κάποιοι μνημειώδεις, «μακεδονικού τύπου», τάφοι, κτισμένοι με το ψευδοϊσόδομο τραπεζιόσχημο σύστημα δόμησης.

Η νέα Πλευρώνα διέθετε και λιμάνι -στη θέση Σκαλί Μεσολογγίου το οποίο ήταν επίσης προστατευμένο με τμήμα τείχους (οχύρωση «των τριών εκκλησιών») που κατέβαινε από την ακρόπολη της πόλης ως τη λιμνοθάλασσα.