Κάτω Χρυσοβίτσα

Δεξιά του ποταμού Ευήνου, σε υψόμετρο 400μ περίπου και σε απόσταση 5χιλ. ανατολικά του Θέρμου εκτίνεται ένα ημιορεινό, παραδοσιακό, αραιοκατοικημένο χωρίο η Κάτω Χρυσοβίτσα ή ″Βάλτσα″.

Διασχίζεται από την επαρχιακή οδό Θέρμου – Πλατάνου Ναυπακτίας και αποτελείται από πολλούς οικισμούς. Όπως: Ελληνικό, Διάσελο, Κουτσομύλια, Άνω και Κάτω Δοσούλα.

Δασοσκέπαστοι λόφοι μακίας βλάστησης περικλείουν λεκανοπέδιο πεδινής έκτασης 2.500 στρεμ., στην οποία κατά τη δεκατίας του 2.000 έγινε αναδασμός και αρδεύεται έκτοτε με τεχνητή βροχή.

Παλαιότερα οι κάτοικοί του (άνω των 600 ατόμων) ασχολούταν με την καπνοφυτεία, σήμερα ( περί τα 200 άτομα), κυριαρχεί η κτηνοτροφία και η γεωργία.

Σε ανασκαφικές έρευνες που είχαν διενεργηθεί σε αρχαίο ιερό του 6ου αιώνα π.Χ., βρέθηκαν σπουδαία πήλινα και άλλα ευρήματα εξαιρετικής κοροπλαστικής τέχνης, που φυλάσσονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θέρμου.

Σήμερα ο επισκέπτης μπορεί να επισκεφτεί και να θαυμάσει ως αξιοθέατα την Αρχαία Πηγή, τα απομεινάρια Πελασγικού τείχους, τους Νερόμυλους και τις δύο γέφυρες του Ευήνου ποταμού στα του Βαλτσορέματος. Επίσης από εδώ υπάρχει πρόσβαση οδική, αλλά και από παλαιό μονοπάτι ″Κακομονόπατο″ για την Καμάρα, το γνωστό ″Γεφύρι της Αρτοτίβας″, που ανάγεται στην περίοδο της πρώτης Ενετοκρατίας, είναι λιθόκτιστο τοξοειδές, ύψους 12,5μ. και άνοιγμα 25μ., καθώς και προς το Καρέλι, Συρματογέφυρο, στην Κάτω Δασούλα στον Εύηνο ποταμό.

Η Κ. Χρυσοβίτσα, χωριό Ελληνικό, όπως όλα τα Ελληνικά χωριά που για αιώνες υπήρξαν οι πυλώνες του Ελληνισμού και της Ορθοδοξίας και άντεξαν σε δύσκολες εποχές, κινδυνεύουν σήμερα να χαθούν, αν δεν χάθηκαν ακόμα, με τους σύγχρονες οδοστρωτήρες των προγραμμάτων ″Καποδίστρια″ - ″Καλλικράτη″ και της σημερινής τρόικας.

Έκλεισαν οι κοινότητες, έκλεισαν και τα σχολεία της υπαίθρου. Το μόνο που απόμεινε ακόμη είναι οι Ενορίες, που και γι’αυτές δυστυχώς, το αύριο είναι δυσοίωνο.
Μπροστά σ’ αυτή την κατάσταση και κατόπιν ενεργειών του τοπικού Προέδρου, του εφημερίου και άλλων ενεργών πολιτών ζητήθηκαν και παραχωρήθηκαν από την δημοτική αρχή Θέρμου, τα δύο λιθόκτιστα παραδοσιακά κτήρια των Δημοτικών Σχολείων, Ελληνικού και Διάσελου, τα οποία σήμερα κοσμούν ως ″Πνευματικά Κέντρα″, μαζί με τον ανακαινιζόμενο Ιερό Ναό του προστάτου Αγίου Νικολάου, το χωριό Κ. Χρυσοβίτσα.