Δήμος Μεσολογγίου

Το Μεσολόγγι (επισήμως, Ιερή πόλη Μεσολογγίου) είναι πρωτεύουσα του Νομού Αιτωλοακαρνανίας και βρίσκεται στο Νότιο τμήμα του Νομού, μεταξύ των ποταμών Αχελώου και Ευήνου. Αποτελεί ιστορικό Δήμο, καθώς στην πόλη έλαβαν χώρα μερικές απ' τις πιο δραματικές στιγμές της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, οι δύο Πολιορκίες και η Έξοδος του Μεσολογγίου.

Το Μεσολόγγι είναι γνωστό επίσης για τα αλιευτικά του προϊόντα, ιδιαίτερα το αυγοτάραχο, αφού η παρακείμενη λιμνοθάλασσα είναι ιδανικό μέρος για ιχθυοκαλλιέργειες. Η λιμνοθάλασσα με τις γραφικές «πελάδες» της, τα μικρά ξύλινα σπιτάκια πάνω σε πασσάλους μέσα στο νερό, προστατεύεται από την γνωστή συνθήκη RAMSAR και αποτελεί περιβαλλοντικό πάρκο και οικοσύστημα. Σύμφωνα με την απογραφή του 2001, το Μεσολόγγι έχει 18.121 κατοίκους.

Το όνομα Μεσολόγγι πρωτοαναφέρθηκε από έναν Βενετό, ο οποίος περιέγραφε την μάχη του Λεπάντο κοντά στη Ναύπακτο. Αρκετές ιστορικές πηγές αναφέρουν πως το όνομα Μεσολόγγι προέρχεται από την ένωση των δύο ιταλικών λέξεων, ΜΕΖΖΟ/MESSO και LAGHI το οποίο σημαίνει «ένα μέρος που περιβάλλεται από λίμνες». Μέχρι το 1700 η πόλη βρισκόταν υπό Βενετική κατοχή. Οι κάτοικοί του ήταν κυρίως ψαράδες.

Στα βορειοδυτικά του Μεσολογγίου υπάρχουν τα ερείπια της Πλευρώνας («Ασφακοβούνι»), μίας πόλης η οποία αναφέρεται στα έργα του Ομήρου. Συμμετείχε στον Τρωϊκό πόλεμο και καταστράφηκε από τον Δημήτριο τον Αιτωλικό. Η νέα πόλη, η οποία χτίστηκε στα ερείπια της παλιάς, ήταν μία από τις πιο σημαντικές της Αιτωλίας και είχε 30 πύργους και 7 πύλες. Οι ανασκαφές στην Πλευρώνα έφεραν στο φώς τα τείχη, το θέατρο της πόλης, τάφους, ένα ρωμαϊκό υδραγωγείο και πολλά κτίσματα.

Στη νεώτερη ιστορία της περιοχής και κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1770, ο στρατός της πόλης του Μεσολογγίου ηττήθηκε από τους Οθωμανούς. Το Μεσολόγγι επαναστάτησε ξανά στις 20 Μαΐου του 1821 και ήταν μία από τις κύριες Ελληνικές δυνάμεις στον απελευθερωτικό αγώνα. Οι κάτοικοι αντιστάθηκαν στις επιθέσεις της Οθωμανικής αυτοκρατορίας το 1822 και το 1823 (Δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου). Η τρίτη επίθεση ξεκίνησε στις 15 Απριλίου του 1825 από τον Κιουταχή.

Μετά από ένα χρόνο συνεχόμενων επιθέσεων και πείνας, οι κάτοικοι του Μεσολογγίου αποφάσισαν να πραγματοποιήσουν έξοδο από την πόλη, την νύχτα της 10ης Απριλίου του 1826, η οποία έμεινε ονομαστή ως «Έξοδος του Μεσολογγίου». Εκείνη την περίοδο οι κάτοικοι της πόλης ήταν 10.500 από τους οποίους οι 3.500 ήταν οπλισμένοι. Λίγοι ήταν οι Μεσολογγίτες που επιβίωσαν κατά την Έξοδο. Εξαιτίας της ηρωικής στάσης των Μεσολογγιτών, η πόλη δέχθηκε την τιμή να της αποδοθεί ο τίτλος της Ιερής Πόλης, η οποία είναι μοναδική στην Ελλάδα.

Ο γνωστός φιλέλληνας Άγγλος ποιητής Λόρδος Βύρων, ο οποίος υποστήριζε την ελληνική προσπάθεια για απελευθέρωση, πέθανε στην πόλη το 1824. Αναφορά στο πρόσωπό του υπάρχει σε ένα κενοτάφιο το οποίο περιέχει την καρδιά του.

Στην πόλη βρίσκονται, μεταξύ άλλων, η κατοικία της οικογένειας Τρικούπη, του ποιητή Παλαμά, η Βάλβειος βιβλιοθήκη, με σπάνια βιβλία και ντοκουμέντα, η γκαλερί σύγχρονης τέχνης Χρήστου και Σοφίας Μοσχανδρέου. Υπάρχουν επίσης το Κέντρο Λόγου και Τέχνης Διέξοδος ένα απο τα σημαντικότερα πολιτιστικά κύτταρα της Δυτικής Ελλάδας.

Τα τείχη και η πύλη της πόλης παραμένουν επιβλητικά και ο επισκέπτης μπορεί να επισκεφθεί τον Κήπο των Ηρώων όπου έχουν θαφτεί πολλοί γνωστοί και άγνωστοι ήρωες που πολέμησαν στην Ηρωική Έξοδο.

Κάθε χρόνο η Κυριακή των Βαΐων γιορτάζεται ως ημέρα μνήμης της Εξόδου

Δήμος Ιεράς Πόλης Μεσολογγίου, Διοικητική διαίρεση

Έδρα του Δήμου είναι το Μεσολόγγι.Ο Δήμος Ιεράς Πόλης Μεσολογγίου έχει μόνιμο πληθυσμό 34.416 κατοίκους.  Στο δήμο περιλαμβάνονται:
Δημοτική ενότητα Αιτωλικού [ 6561 ]
Δημοτική Κοινότητα Αιτωλικού Αιτωλοακαρνανίας [ 4935 ]
ο Άγιος Νικόλαος [ 20 ]
το Αιτωλικό [ 4012 ]
το Κεφαλόβρυσο [ 405 ]
οι Μαγούλες [ 73 ]
το Μέσα Πηγάδι [ 16 ]
η Μπούζα [ 231 ]
το Νησάκι [ 58 ]
ο Πόρος (νησίδα) [ 0 ]
το Χαλίκι [ 120 ]
Τοπική Κοινότητα Αγίου Ηλία Αιτωλοακαρνανίας
ο Άγιος Ηλίας [ 170 ]
Τοπική Κοινότητα Σταμνάς Αιτωλοακαρνανίας [ 909 ]
ο Κεφαλόβρυσος [ 225 ]
ο Σταθμός Σταμνάς [ 33 ]
η Σταμνά [ 651 ]
Τοπική Κοινότητα Φραγκουλαιίκων
τα Φραγκουλαίικα [ 61 ]
Τοπική Κοινότητα Χρυσοβεργίου Αιτωλοακαρνανίας [ 486 ]
τα Γιατσαίικα [ 21 ]
το Χρυσοβέργι [ 465 ]
Δημοτική ενότητα Ιεράς Πολης Μεσολογγίου [ 18482 ]
Δημοτική Κοινότητα Μεσολογγίου Αιτωλοακαρνανίας [ 14386 ]
ο Άγιος Συμεών [ 4 ]
η Αγριλιά [ 431 ]
τα Αρβανιταίικα [ 82 ]
η Αρχαία Αλίκαρνα [ 3 ]
το Βασιλάδι (νησίδα) [ 0 ]
η Ζεστή [ 177 ]
τα Θεοδωρακαίικα [ 16 ]
η Καρίτσα [ 4 ]
το Κόμμα (νησίδα) [ 0 ]
ο Μεσόκαμπος [ 224 ]
το Μεσολόγγι [ 12785 ]
η Μπαμπακούλα [ 2 ]
τα Νέα Υδραγωγεία [ 43 ]
ο Νότιος Δίαυλος [ 5 ]
ο Προκοπάνιστος (νησίδα) [ 5 ]
ο Σχίνος [ 12 ]
ο Σχοινιάς (νησίδα) [ 2 ]
η Τουρλίς (νησίδα) [ 15 ]
τα Τρελάγκαθα [ 200 ]
η Φιλοθέη [ 374 ]
η Χούνιστα [ 2 ]
Τοπική Κοινότητα Αγίου Γεωργίου Αιτωλοακαρνανίας [ 878 ]
ο Άγιος Γεώργιος [ 418 ]
η Κοκώρη [ 313 ]
το Κουτσοχέρι [ 93 ]
τα Ξηραίικα [ 54 ]
Τοπική Κοινότητα Αγίου Θωμά Αιτωλοακαρνανίας [ 609 ]
ο Άγιος Θωμάς [ 541 ]
η Αγραφορράχη [ 8 ]
το Μετόχι [ 14 ]
τα Πασπαλιαρέικα [ 46 ]
Τοπική Κοινότητα Άνω Κουδουνίου Αιτωλοακαρνανίας [ 67 ]
το Άνω Κουδούνι [ 44 ]
το Κάτω Κουδούνι [ 5 ]
τα Μελικιναίικα [ 18 ]
Τοπική Κοινότητα Ελληνικών Αιτωλοακαρνανίας [ 443 ]
τα Ελληνικά [ 187 ]
τα Κάτω Ελληνικά [ 256 ]
Τοπική Κοινότητα Ευηνοχωρίου Αιτωλοακαρνανίας [ 1664 ]
το Ευηνοχώρι [ 1651 ]
η Νέα Καλυδών [ 13 ]
Τοπική Κοινότητα Μουσούρων
τα Άνω Μούσουρα [ 242 ]
Τοπική Κοινότητα Ρετσίνων Αιτωλοακαρνανίας [ 193 ]
τα Κάτω Ρέτσινα [ 157 ]
οι Τρύπες [ 36 ]
Δημοτική ενότητα Οινιάδων [ 9373 ]
Δημοτική Κοινότητα Κατοχής
η Κατοχή [ 2829 ]
Δημοτική Κοινότητα Νεοχωρίου Μεσολογγίου Αιτωλοακαρνανίας [ 3454 ]
η Μαγούλα [ 422 ]
τα Μάρμαρα [ 205 ]
το Νεοχώρι [ 2827 ]
Τοπική Κοινότητα Γουριάς
η Γουριά [ 862 ]
Τοπική Κοινότητα Λεσινίου
το Λεσίνι [ 771 ]
Τοπική Κοινότητα Μάστρου Αιτωλοακαρνανίας [ 568 ]
το Μάστρο [ 406 ]
τα Πλατάνια [ 162 ]
Τοπική Κοινότητα Πενταλόφου Αιτωλοακαρνανίας
το Πεντάλοφο [ 889 ]